วัดจอมมณี

ประวัติการสร้างวัด กล่าวว่า สร้างโดยพระเจ้าไชยเชษฐาธิราชและพระนางจอมมณี ซึ่งมีเชื้อสายเป็นชาวหนองคายโดยตรง ตามตำนานมุขปาฐะระบุว่า พระเจ้าไชยเชษฐาธิราช ทรงมีพระราชธิดากับพระนางจอมมณี 3 พระองค์คือ สุก เสริม ใส

    ศิลาจารึกวัดจอมมณี ภาคที่ 1 พ.ศ. 2467 จารึกไว้ว่า “เป็นพระบรมราชโองการของสมเด็จพระบรมบพิตรเป็นเจ้าเหนือหัว (พระเจ้าไชยเชษฐาธิราช) และพระราชมารดา ให้พระยานครและขุนนางผู้ใหญ่สร้างศิลาจารึกหลักนี้ (ลงตำนาน) และช่วยกันทำนุบำรุงศาสนา รวมทั้งกำหนดเขตกัลปนาที่ดิน และอุทิศทาสโอกาสแก่วัด” ข้อความจารึกด้านที่ 1 บรรทัดที่ 1 ระบุ จ.ศ. 917 ซึ่งตรงกับ พ.ศ. 2098 อันเป็นสมัยที่พระเจ้าไชยเชษฐาธิราชปกครองราชอาณาจักรล้านช้าง (พ.ศ. 2093-2115) (ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์กรมหาชน), 2563)

             วัดจอมมณี เดิมชื่อว่า “วัดมณีเชษฐา” คำว่า “มณี” ก็คือชื่อของพระนางจอมมณี และคำว่า “เชษฐา” ก็คือพระนามของพระเจ้าไชยเชษฐาธิราช ต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็น “วัดจอมมณี” การสร้างวัดจอมมณี หากพิจารณาจากพระประสงค์ของพระเจ้าไชยเชษฐาธิราช พบว่า พระองค์มีพระประสงค์ในการเสด็จไปสร้างวัดคือ 1) เพื่อเป็นการสร้างกุศล มุ่งสู่ความเป็นพระพุทธเจ้าพระองค์หนึ่งในอนาคต 2) เพื่อเป็นอนุสรณ์แด่พระมเหสีอันเป็นที่รักของพระองค์ ด้วยการตั้งชื่อว่า “วัดจอมมณี” หรือตั้งชื่อพระพุทธรูปว่า “พระมณีเชฏฐาปฏิมากร” หากพิจารณาจากพระประสงค์ของพระนางจอมมณี จะพบว่า พระนางมีพระประสงค์จะสร้างวัดนี้ขึ้นมา เนื่องจากพระนางเป็นคนหนองคายโดยกำเนิด จึงต้องการสร้างวัดเพื่อร่วมกุศลกับพระสวามี และสร้างพระพุทธรูปไว้: โดยมีชื่อของตนเองจารึกอยู่ด้วยเช่นเดียวกับคนอื่น ๆ ที่ได้กระทำมาแล้ว (วัลลภ มณีเชษฐา, ม.ป.ป.)  เช่น พระราชธิดาสุก เสริม ใส ทั้งสามพระองค์ ผู้สร้างองค์หลวงพ่อพระสุก พระเสริม พระใส เป็นพระพุทธรูปประจำพระองค์ ดังนั้น พระนางจอมมณีพร้อมด้วยพระเจ้าไชยเชษฐาธิราช จึงทรงสร้างวัดจอมมณีและองค์หลวงพ่อมณีเชษฐาไว้เป็นอนุสรณ์ประจำพระองค์เช่นเดียวกัน